عصب کشی دندان یا اصطلاحا روت کانال تراپی به روشی گفته می شود که پزشک با کمک آن پالپ یا ریشه آسیب دیده دندان بیمار را درمان می کند. در گذشته و تا قبل از پیدایش این شیوه درمانی، دندانی که دچار عفونت یا آسیب در قسمت ریشه می شد، کشیده می شد اما خوشبختانه امروزه با کمک این روش بسیاری از موارد درمان می شود.
ریشه یا پالپ دندان از قسمت های مختلفی مثل اعصاب، عروق خونی و بافت همبند تشکیل شده است که باعث رشد دندان می شوند، در حین عصب کشی (درمان ریشه) نیز پزشک سعی در تخلیه پالپ یا قسمت داخلی و نرم دندان را دارد و علت آن این است که ریشه دندان، آلوده یا ملتهب شده و یا دچار آسیب شدیدی شده است که به صورت درد در بیمار خود را نشان می دهد.
مراحل انجام عصب کشی دندان
برای انجام عصب کشی در ابتدا بیمار می بایستی تشکیل پرونده دهد که در آن تاریخچه پزشکی فرد به همراه رضایت نامه درج می شود. در فرمی که به بیمار داده می شود باید تمامی داروهایی که بیمار مصرف می کند نیز ذکر شود. پس از آن بیمار باید عکس های رادیوگرافی لازمه را تهیه و تحویل پزشک دهد و پس از آن پزشک، عصب کشی دندان را در صورت تشخیص برای بیمار انجام می دهد که به صورت مراحل زیر می باشد.
مرحله اول: تزریق بی حسی
تزریق بیحسی حدودا 10 دقیقه تا نیم ساعت قبل از عصب کشی انجام می گیرد تا بیمار هیچ گونه دردی را در حین عصب کشی متوجه نشود.
مرحله دوم: دسترسی به عصب دندان
در این مرحله، پزشک برای دسترسی داشتن به پالپ دندان، مینا و عاج دندان را با کمک دستگاه هایی مانند فرز و توربین دندان پزشکی، بر می دارد و این کار را تا جایی انجام می دهد که فرز وارد فضای داخلی یا اتاقک پالپ دندان شود. لازم به ذکر است که بعد از این قسمت، از ناحیه اطراف نیز در حدی حذف می شود که فایل به راحتی بتواند به کانال دندان دسترسی داشته باشد.
مرحله سوم: یافتن مدخل کانال های دندان
این مرحله یکی از چالش هایی است که اکثر پزشکان با آن رو به رو هستند چرا که باید دهانه کانال های دندان را به درستی تشخیص دهند و پزشکی که مهارت لازمه را دارد، هم از تعداد کانال های دندان و هم از محل ورودی هر کدام اطلاع دقیق دارد. (در بیش از نود درصد، تعداد کانال و محل دسترسی به آن ها در دندان ها ثابت می باشد). تشخیص صحیح کانال های دندان بسیار حائز اهمیت می باشد چرا که اگر پزشکی حتی یک کانال را از قلم بیاندازد و آن را معالجه نکند، نیاز به درمان دوباره دندان بیمار و یا حتی کشیدن آن است.
مرحله چهارم: پاکسازی و شکل دادن کانال دندان
برای پاکسازی کانال، سوهان یا فایل ریزی در درون هر کدام از کانال های دندان قرار داده می شود تا رادیوگرافی گرفته شود. این کار با دو هدف انجام می گیرد ابتدا این که کانال ها و تعدادشان به درستی تشخیص داده شده باشد و دوم این که پزشک اطلاعات لازمه را از طول ریشه بدست آورد.
این مرحله نیز بسیار مهم شمرده می شود چرا که غفلت از پاکسازی قسمتی از ریشه، باعث می شود تا بیمار در آینده نیاز به درمان دوباره داشته باشد. کار کردن با فایل ها برای پاک سازی کانال دندان این گونه است که در ابتدا با کمک فایل های نازک و سپس با استفاده از فایل های ضخیم تر شکل کانال را گشاد تر می کند تا بافت های مرده و باکتری ها را از درون کانال دندان خارج کند.
مرحله پنجم: پر کردن ریشه دندان
برای این کار پزشک معمولا از موادی به نام گوتا پرکا استفاده می کند که به شکل دایره هایی با قطرهای متفاوت می باشند.
سیلر نیز ماده دیگری است که برای پر کردن ریشه دندان از آن استفاده می شود و هدف از به کارگیری این ماده خمیری شکل این است که فضاهایی که با کمک گوتاپرکا پر نشده اند، با کمک این ماده کاملا پر شود و فضایی خالی باقی نماند. سیلرها که از آن ها برای مهر و موم کردن کانال دندان استفاده می شود، دارای قیمت، کیفیت و مدل های متفاوتی می باشند.
مرحله ششم: استفاده از پست ها
دندان عصب کشی شده با گذشت زمان تغذیه خود را از پالپ دندان از دست می دهد و حالت شکننده پیدا می کند و ممکن است منجر به شکستن دندان شود.
برای جلوگیری از بروز این مسئله میله ای را به منظور تقویت ساختار دندان، در درون کانالی که درمان شده قرار می دهند. این میله ها در گذشته به صورت پست های فلزی بود که گاها شل بودن و موجب نابودی ریشه می شد اما امروزه به شکل فایبر پست هایی است که علاوه بر ایجاد استحکام موجب جوش خوردن با دندان می شوند و دلیل آن هم این است که دارای نوسان همسان دندان هستند.
مرحله هفتم: پر کردن تاج دندان
برای پرکردن دندان بعد از عصب کشی از کامپوزیت دندان استفاده می شود به این صورت که کامپوزیت را مرحله مرحله وارد تاج دندان می کنند و هر مرحله آن را با نور آبی سخت یا کیور می کنند. این مرحله به شرطی آخرین مرحله عصب کشی دندان می باشد که تاج دندان بخش اعظمی از ساختار خود را حفظ کرده باشد در غیر این صورت بیمار نیاز به یک مرحله دیگر به نام روکش دندان دارد که در مدل های مختلفی مثل روکش دندان سرامیک بر فلز یا بر زیرکونیا و ... می باشد.
انواع عصب کشی دندان
هر دندان ممکن است دارای یک یا چند ریشه باشد که درون هر کدام از این ریشه ها، کانال های دندانی قرار گرفته است و تعدادشان بسته به نوع دندان متفاوت است. برای مثال دندان های قدامی معمولا دارای یک کانال و دندان ای خلفی بین دو تا 4 کانال را دارا هستند. عصب کشی دندان نیز با توجه به تعداد این کانال ها به دسته های زیر تقسیم بندی می شود:
- عصب کشی دندان یک کاناله
- عصب کشی دندان دو کاناله
- عصب کشی دندان 4 کاناله
عصب کشی دندان یک کاناله که معمولا برای دندان های جلو انجام می شود همانند عصب کشی سایر دندان هاست با این تفاوت که پزشک نیاز به عصب کشی ریشه دندانی دارد که تنها یک کانال دارد. معمولا هزینه عصب کشی این دندان ها بسیار کمتر از سایر دندان ها می باشد چرا که هم تعداد کانال ها کمتر می باشد و هم موقعیت دندان به گونه ای است که پزشک دسترسی راحت تری را به دندان بیمار دارد. دندان هایی که معمولا دارای یک کانال هستند عبارت اند از دندان های وسط فک بالا و پایین، دندان های نیش فک بالا و پایین و دندان های پرمولر فک پایین ( آسیای کوچک).
عصب کشی دندان دو کاناله نیز دقت بالای پزشک را می طلبد چرا که تمامی کانال ها بایستی عصب کشی شوند و جا انداختن حتی یکی از کانال ها ممکن است منجر به ناموفق بودن عصب کشی دندان شود چرا که عفونت همان یک کانال این امکان را بوجود می آورد که خرابی و عفونت گسترده ای بوجود آید. دندان هایی که اغلب دارای دو کانال می باشند عبارت از دندان های پرمولر دوم فک بالا و دندان های پرمولر اول فک بالا ( آسیای کوچک).
عصب کشی دندان 4 کاناله نیز با دندان های یک و دو کاناله متفاوت نمی باشد و تنها فرقشان در تعداد کانال هایی است که باید عصب کشی و عفونت زدایی شود، دندان های مولر فک بالا و پایین (آسیای بزرگ) از این دسته اند. همان طور که پیش تر بیان شد پزشک معالج باید همواره این نکته را مدنظر داشته باشد که کل سیستم کانال ریشه دندان را درمان کند و بی توجهی به هر جنبه از عصب کشی می تواند شکست عصب کشی دندان را در پی داشته باشد.
عصب کشی دندان چند جلسه است و چقدر زمان می برد؟
در گذشته تعداد جلسات عصب کشی دندان ها چیزی بین یک تا سه جلسه بود اما امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی تعداد جلساتی که به طول می انجامد تا عصب کشی دندان بیمار انجام شود در اکثر موارد یک جلسه می باشد.
با این که امروزه اغلب پزشکان کار عصب کشی دندان را در یک جلسه به پایان می رسانند اما گاها پیش می آید که پزشک با توجه به فاکتورهای مختلفی تشخیص می دهد برای حاصل شدن نتیجه بهتری از کار، عصب کشی در دو جلسه صورت گیرد. در مورد زمان عصب کشی دندان باید بگوییم که به طور میانگین حدود یک ساعت این کار زمان لازم دارد اما بسیاری از موارد دیگر در کوتاه شدن یا طولانی تر شدن این زمان تاثیر دارند.
آیا عصب کشی دندان دردناک است؟
برخی از افراد در بدو ورود به مطب دچار استرس می شوند و گاهی با مطرح کردن سوالاتی مثل این که آیا عصب کشی دندان درد دارد یا خیر به پزشک می فهماند که با بیماری مضطرب رو به رو می باشد. در مورد درد عصب کشی دندان باید بگوییم که خوشبختانه با وجود بی حسی که پزشک قبل از شروع کار برای بیمار تزریق می کند، دچار هیچ گونه دردی نخواهید بود و حتی بعد از انجام کار و رفع بی حسی چنان چه بیمار احساس درد داشته باشد می تواند با کمک انواع مسکن ها، درد خود را تسکین دهد.
در چه شرایطی بیمار به عصب کشی دندان نیاز دارد؟
گاهی بیمار در حالی که درد زیادی دارد به مطب پزشک مراجعه می فرماید در این صورت پزشک با کمک عکس های رادیوگرافی و بررسی وضعیت دندان تصمیم می گیرد که دندان باید کشیده شود و یا با کمک عصب کشی، درمان و ترمیم شود. اگر دندان بیمار دچار پوسیدگی شدید شده باشد، کشیده می شود اما اگر ریشه آن قابل درمان باشد بی شک پزشک، روش عصب کشی دندان را انتخاب می کند، به طور کلی عصب کشی دندان برای تمامی پزشکان اولویت دارد و در صورتی که راهی وجود نداشته باشد بالاجبار دندان را می کشند. اغلب بیمارانی که عصب کشی دندان را احتیاج دارند اغلب با موارد زیر مواجه شده اند:
- اکثر افرادی که نیاز به عصب کشی دندان دارند، درد دندان دارند و این درد در مواقعی که خوراکی های سرد یا گرم را می خورند، تشدید می شود.
- دندان هایی که ترک خورده و یا دچار شکستگی شده اند یکی دیگر از مواردی می باشند که به عصب کشی احتیاج دارند و علت آن این است که گاهی شکستگی دندان تا ریشه پیش می رود که این باعث ورود باکتری و در نتیجه ایجاد عفونت می شود و قبل از این که عفونت از طریق ریشه وارد جریان خون شود باید به دندان پزشک مراجعه کنید.
- چنان چه در حین خوردن نوشیدنی های سرد یا گرم دندان شما تیر می کشد مطمئن باشید در آینده این درد تشدید می یابد و این که این تیر کشیدن اولین علامتی است که نشان می دهد به عصب کشی دندان احتیاج دارید.
- مورد دیگر ورم اطراف لثه می باشد که نشانی از مشکلات زیر سطحی می باشد و می تواند به معنای نیاز شما به عصب کشی دندان باشد.
- تغییر رنگ دندان نیز گاهی ناشی از بهداشت ضعیف دهان و دندان می باشد اما گاهی نیز نشانی از نیاز شما به عصب کشی دندان می باشد چرا که آسیب های سطح زیر دندان در برخی مواقع باعث تغییر رنگ دندان می شوند.
- حساسیت های بلند مدت نیز در بیشتر موارد به این معنا می باشند که شما در آینده ای نه چندان دور به عصب کشی دندان احتیاج پیدا خواهید کرد.
- پوسیدگی های شدید مخصوصا زمانی که به ریشه دندان می رسند به این معنا می باشند که ترمیم آن ها با مسواک و ... امکان پذیر نیست و تنها راه حل پیش روی شما انجام عصب کشی دندان است.
مزایا و معایب عصب کشی دندان
پزشکان همواره به افراد توصیه می کنند که در صورت مشاهده هر کدام از علائم بیان شده در بالا سریعا به دندان پزشک مراجعه کنند تا از پیشرفت پوسیدگی دندان جلوگیری شود و با انجام عصب کشی از افزایش عفونت و ورود آن به جریان خون جلوگیری شود. مزیت دیگر عصب کشی دندان این است که بیمار از دست دردهای طاقت فرسا خلاص شود. اما با وجود تمامی این مزیت ها باید توجه داشته باشید عصب کشی دندان، گاهی عوارضی را در بر دارد که در ادامه شایع ترین آن ها را برای شما شرح می دهیم.
- درد و خونریزی و گاها سوزش و عفونت از رایج ترین معایب عصب کشی دندان می باشد. برخی موارد مانند زمانی که بیمار درد شدیدی بعد از انجام عصب کشی دندان دارد، ممکن است به علت وجود اندکی باکتری در کانال دندان بعد از پاکسازی آن باشد و بیمار را مجبور به ترمیم دوباره دندان می کند.
- بالا رفتن ضربان قلب بیمار به همراه لرزش دست از دیگر مواردی است که برخی از افراد بعد از تزریق بی حسی با آن مواجه هستند.
- درد و خشکی مفصل فک یا ترک خوردگی اطراف دهان به این علت که در حین عصب کشی، دهان به مدت طولانی باز است بسیار رایج است که بعد از چند روز کاملا بر طرف می شود.
- بی حسی مخصوصا در فک پایین تا چند روز پس از عصب کشی بسیار رایج است و علت آن هم این است که یکی اعصاب در حین تزریق دچار آسیب شده است.
- پر شدن بیش از حد دندان با موادی که پیش تر توضیح دادیم از دیگر مواردی است که ممکن است بعد از عصب کشی دندان پیش آید و برای رفع آن نیاز به ترمیم دوباره می باشد.
- شکستن دندان نیز در بیمارانی مشاهده می شود که یا دندانشان بر اثر پوسیدگی بیش از حد ضعیف شده است و یا تحت تاثیر مواد پر کننده قرار می گیرد و دچار شکستگی می شود.
عصب کشی دندان با لیزر
گاهی استفاده از دستگاه لیزر در کنار دیگر دستگاه های معمول باعث می شود تا پزشک بتواند بسیاری از مشکلات دندان را کامل تر و بهتر برطرف سازد. اشعه لیزر در حین عصب کشی دندان موجب می شود تا از بروز یا پیشرفت عفونت جلوگیری کند و با این کار قسمت اعظمی از بافت دندان حفظ شود. لیزر همچنین باعث می شود تا کانال ریشه و سایر کانال های فرعی به طور کامل خشک شوند و چنان چه در حین کار فرد دچار خون ریزی شد از پیشرفت آن جلوگیری کند.
لیزر از آن جا که به پاک سازی بهتر کانال ریشه کمک می کند و هر گونه مواد باقی مانده را از بین می برد از طرف پزشکان به بیماران توصیه می شود. لازم به ذکر است که عصب کشی دندان با کمک لیزر بدون درد می باشد و این کار به سادگی صورت می گیرد تنها بعد از جراحی ممکن است بیمار درد کمی را احساس کند که با کمک مسکن ها به طور کامل تسکین می یابد. میزان جلساتی که عصب کشی دندان با لیزر انجام می شود نیز بستگی به میزان پوسیدگی دندان و تشخیص پزشک دارد اما اغلب بین یک تا دو جلسه می باشد.
مراقبت های بعد از عصب کشی دندان
بیمارانی که عصب کشی دندان انجام می دهند نیاز به رعایت موارد و انجام مراقبت هایی دارند. هدف از انجام مراقبت ها این است که بیمار کمتر به عوارض بعد از عصب کشی دچار شود. در ادامه مهم ترین این موارد را برای شما درج کرده ایم:
- بعد از عصب کشی چنان چه بیمار احساس درد داشته باشد می تواند از مسکن هایی مانند ژلوفن و ناپروکسن استفاده کند. همچنین مصرف آنتی بیوتیک ها باید زیر نظر پزشک مصرف شود.
- در صورتی که بیمار بعد از عصب کشی دندان همچنان احساس درد شدید داشته باشید به این معنا است که درمان ریشه موفقیت آمیز نبوده و دندان می بایست کشیده شود.
- چنان چه دردهای دندان بعد از عصب کشی با استفاده از مسکن ها التیام نیافتند حتما به پزشک مراجعه کنید.
- نواحی دندانی که عصب کشی شده است را حتما باید تمیز نگه دارید به طوری که اطمینان داشته باشید هیچ گونه آلودگی در آن نواحی وجود ندارد.
- سعی کنید تا مدتی پس از عصب کشی دندان، از مواد سفت و چسبنده استفاده نکنید، همچنین در حین مسواک زدن مراقب باشید فشاری به ناحیه عصب کشی شده وارد نشود.
- از آنجا که دندان های عصب کشی شده تا مدتی نسبت به سرما و گرما حساس می باشد سعی کنید تا مدتی از مصرف غذاهای سرد و گرم استفاده نکنید.
- استفاده از روکش دندان توصیه می شود چرا که از عفونت دوباره دندان جلوگیری می کند. همچنین تا قبل از روکش کردن دندان سعی کنید هیچ گونه فشاری به دندان عصب کشی شده وارد نشود.
- بعد از عصب کشی دندان استفاده از مسواک منعی ندارد اما از نخ دندان تا بعد از روکش و ترمیم کامل دندان استفاده نکنید چرا که باعث خارج شدن پانسمان دندان می شود.
هزینه های انجام عصب کشی دندان
با توجه به این که پزشک برای عصب کشی دندان بیمار از چه نوع تجهیزاتی استفاده می کند و یا این که دندان در چه موقعیتی قرار دارد و همچنین میزان مهارت و تجربه دندان پزشک در چه سطحی می باشد همگی از جمله مواردی هستند که بر روی هزینه نهایی کار تاثیرگذار می باشد.
منظور از موقعیت دندان این است که معمولا دندان 7 یا دندان هایی که در عقب ترین محل در دهان قرار دارند قابلیت دسترسی سخت تری را نسبت به دندان های جلو دارند و همین موضوع باعث می شود تا زمان و دقت بیشتری را طلب کند.
هزینه عصب کشی همچنین به تعداد کانال هایی که باید عصب کشی شود نیز بستگی دارد. پیشنهاد می کنیم برای اطلاع دقیق از هزینه های عصب کشی دندان با پزشک خود مشاوره داشته باشید.
