دندانپزشکی CAD/CAM (کدکم) شاخه ای از دندانپزشکی و پروتودنتیست است که از طراحی با کمک کامپیوتری و ساخت با کمک کامپیوتر یا به اصطلاح همان CAD/CAM (کدکم) کمک می گیرد تا طراحی و خلق پروتزهای دندانی را به بهترین شکل ممکن اصلاح کند. روش CAD/CAM (کدکم) مخصوصاً در ساخت پروتزهای دندانی شامل تاج ها، ونیر ها، روکش ها، بریج های پروتز دندان ثابت و پروتز های دندان مصنوعی بر پایه ایمپلنت دندانی، دندان های مصنوعی ثابت و متحرک و کاربردهای ارتودنسی دندان مورد استفاده قرار می گیرد. با وجود طول عمر قابل پیش بینی پروتزهای دندانی ایمپلنت دندان اما همچنان تحقیقات گسترده‌ای به منظور بهبود و اصلاح پروتز های دندانی انجام می گیرد یکی از این پیشرفت ها به کاربردن طراحی با کمک کامپیوتر و ساخت با کمک کامپیوتر یا همان سیستم CAD/CAM (کدکم) است. از روش CAD/CAM (کدکم) برای ساخت اباتمنت های ایمپلنت دندان و چهارچوب های فلزی یا مواد سرامیکی نیز استفاده می شود. هدف از تکنولوژی کدکم ساده کردن ساخت، تولید دقیق و با ظرافت اجزا ایمپلنت دندان با دوام بالا است. دقیق بودن انطباق پروتز دندان با اباتمنت و همچنین طراحی پروتز دندانی ایمپلنت دندانی در دوام، طول عمر و عملکرد ایمپلنت دندان تأثیر بسزایی دارد.
CAD/CAM (کدکم)
دندانپزشکی CAD/CAM (کدکم) نیز مانند سایر زمینه‌های کدکم با فرایند های دیگری مانند پردازش های سابتراکتیو (subtractive processes) مثل نوردکاری CNC و پرینت سه بعدی برای تولید نمونه های فیزیکی از مدل های سه بعدی استفاده میکنند.
در برخی موارد اصطلاح کدکم در تکنولوژی دندانپزشکی برای تولید پروتزهای دندانی از طریق تکنولوژی نوردکاری به کار می رود اما این اصطلاح صحیح نیست چون CAD/CAM (کدکم) ربطی به روش تولید پروتز دندانی ندارد بلکه در مرحله طراحی پروتز دندانی مورد استفاده قرار می گیرد.
پیش بینی می شود که استفاده از کدکم بتواند نوردکاری ساخت اجزا از مواد زیبا و بادوام را ساده کند. البته چون کدکم تکنولوژی بسیار جدیدی است مستندات کافی برای بررسی پروتزهای دندانی ساخته شده با تکنولوژی کدکم برای ایمپلنت دندان ها بسیار کم است اما به نظر می‌رسد در آینده تکنولوژی کدکم به یکی است پرکاربردترین نرم افزار های کامپیوتری در کاشت دندان به روش ایمپلنت دندان تبدیل شود.
مطالب مرتبط: ایمپلنت دیجیتال
چرا CAD/CAM (کدکم)
اجزاء پروتز دندانی ایمپلنت باید دوام کافی داشته باشند تا بار وارد شده را بدون آسیب دیدگی تحمل کنند. بعلاوه برای تحمل بارهای اعمال شده پروتز دندان تحت پیش بار هایی قرار می گیرد که از طریق پیچاندن پیچ ها ایجاد می شود. همچنین مواد سازنده ایمپلنت باید به نحوی انتخاب شوند که در مقابل ترک خوردگی یا شکستن مقاوم باشند این مسئله به خصوص برای اباتمنت های سرامیکی که شکننده تر هستند و زمانی که فاصله بین دو دندان بسیار کم است و آسیب پذیری آن ها بالا می رود؛ بسیار مهم است. همچنین اجزاء پروتز دندان مصنوعی باید انطباق دقیقی روی ایمپلنت ها داشته باشند و کمترین راه نفوذی را برای ورود باکتری ایجاد کنند.
با توجه به تمام این اولویت ها پروتکل کدکم به منظور طراحی، ساخت و قرار گرفتن دقیق پروتزهای دندانی روی پایه‌های ایمپلنت معرفی شد.
تکنولوژی CAD/CAM (کدکم)
تکنولوژی کدکم شامل سه مرحله می شود:
• اسکنینگ
• مدل سازی با کمک کامپیوتر (کد CAD)
• ساخت با کمک کامپیوتر (کم CAM)
در این تکنولوژی اسکنر، سیستم جمع آوری داده است که مختصات سه بعدی دهان و دندان را اسکن کرده و آنها را به مدل‌های دندانی مجازی تبدیل می کند. مدل سازی با کمک کامپیوتر (کد CAD) به صورت مجازی کنتور سه بعدی را برای اجزای نهایی ایمپلنت طراحی می کند و ساخت با کمک کامپیوتر (کم CAM ) اجزای واقعی ایمپلنت را طبق طراحی مجازی می سازد.
کاربرد CAD/CAM (کدکم)
1. نیاز به ساخت دقیق اباتمنت ها و چهارچوب های کاشت ایمپلنت
در ایمپلنتولوژی، اباتمنت ها و چهارچوب ها توسط نوردکاری ساخته می شوند. اما اباتمنت های کدکم علاوه بر این که مزایای اباتمنت ها و چارچوب های ساخته شده با تکنولوژی نوردکاری را دارند؛ انطباق، دوام و طول عمر آنها بسیار بیشتر است و تمام پارامترهای پروتزی مانند emergency profile، ضخامت، موقعیت خط انتهایی و کنتور خارجی آن توسط نرم افزار اصلاح و به بهترین شکل در آمده است.
هرچند استفاده از تکنولوژی کدکم در دندانپزشکی ایمپلنت هنوز جا نیفتاده است اما مزایای استفاده از این تکنولوژی موجب شده که کاربرد آن در کاشت ایمپلنت روز به روز گسترش بیشتری پیدا کند که موجب توسعه و پیشرفت این روش در ساخت و طراحی پروتزهای دندانی و پایه ایمپلنت و اباتمنت خواهد شد.
2. ساخت پروتزهای دندانی ایمپلنت
به طور کلی می توان گفت پروتزهای دندانی ایمپلنت که با استفاده از کدکم ساخته شده‌اند سه مزیت مهم دارند:
• دقت یا ظرافت هنگام انطباق
• دوام و طول عمر بالا
• راحت بودن ساخت
بدیهی است که استفاده از کدکم، ساخت پروتزهای دندانی ایمپلنت را بسیار راحت تر می کند و موجب بهبود طراحی سطح ایمپلنت شده که روی بهبود عملکرد آن تاثیر بسزایی می گذارد. دقت در انطباق پروتز با اباتمنت، طول عمر و دوام را افزایش داده و پروتکل ساخت پروتز های دندانی را ساده می کند. همچنین استفاده از موادی که ظاهر پروتز های دندانی را طبیعی تر نشان می دهند از اصلی ترین مزایای استفاده از کدکم در دندانپزشکی ایمپلنت می باشد.
تکنولوژی کدکم موجب می شود پروتز دندان مصنوعی از لحاظ انطباق، زیبایی و دوام برای بیمار بهینه شود؛ تکنولوژی های تکمیلی کدکم که با این هدف مورد استفاده قرار می گیرند؛ هم سرعت طراحی را بالا برده و هم روش ساخت و طراحی پروتزهای دندانی را آسانتر کرده و ارتقا می بخشند.
همچنین با استفاده از این تکنولوژی، ساخت دندانهای مصنوعی و پروتزهای دندانی پیچیده برای بیماران به راحتی انجام می گیرد. از دیگر اهداف استفاده از روش کد کم در ایمپلنت های دندانی، کاهش هزینه ساخت پروتزهای دندان مصنوعی در شرایطی است که ساخت آنها به روش معمول هزینه بسیار بالایی را در بر می گیرد. البته تا به امروز استفاده از CAD/CAM(کدکم) در دندانپزشکی به‌خصوص طراحی و ساخت پروتزهای دندانی برپایه ایمپلنت ها زمان بسیار زیادی را از دندان پزشکی گرفته و تقریباً هزینه ساخت پروتز های دندانی را دو برابر کرده است. چون آزمایشگاههایی که توانایی طراحی با CAD/CAM (کدکم) را دارند باید از تکنولوژی های بسیار مدرن استفاده کنند که هزینه خرید آنها بسیار بالاست.
مطالب مرتبط: قیمت ایمپلنت دندان
CAD/CAM (کدکم) چگونه کار می کند؟
سیستمهای کد کم از یک دوربین اپتیکال برای گرفتن قالب مجازی و ایجاد یک تصویر سه بعدی که به برنامه نرم افزاری فرستاده می شود؛ استفاده می کنند. سپس نتایج قالبگیری در قالب تولید شده توسط کامپیوتر برای طراحی پروتز دندانی مورد استفاده قرار می گیرد.
تمام سیستم های CAD/CAM (کدکم) شامل یک اسکنر اپتیکال هستند که شرایط داخل دهان و خارج دهان بیمار را اسکن کرده و اطلاعات را به نرم افزار می فرستد. نرم افزار می تواند عکس های گرفته شده را به یک مدل دیجیتالی تبدیل کرده و پروتزهای دندانی را طراحی کند. مانند تمام رشته های دیگر، ابتدا پرینت سه بعدی موجب ورود CAD/CAM (کدکم) به دندان پزشکی شد که در آزمایشگاه ها و لابراتوارهای ساخت پروتز مورد استفاده قرار می گرفت. اما کم کم کاربرد CAD/CAM (کدکم) گسترش پیدا کرد و در حال حاضر در بسیاری از لابراتوار ها و مطب دندانپزشکان مانند کلینیک دندانپزشکی به طور مستقیم مورد استفاده قرار می گیرد.
به طور معمول پروتزهای دندانی CAD/CAM (کدکم) از بلوک های جامد سرامیک یا رزین کامپوزیت که انطباق کاملی با رنگ دندان طبیعی بیمار دارند؛ نوردکاری می شوند. از آلیاژهای فلزی مانند زیرکونیا نیز میتوان برای نورد کردن پروتزهای دندان مصنوعی استفاده کرد. بسیاری از این مواد پس از نوردکاری نیاز به فرآوری هایی مانند پختن یا سینترینگ (sintering) دارند. از این سیستم می توان در یک لابراتوار یا یک مرکز ساخت پروتز دندان به عنوان تجهیزات جانبی استفاده کرد.
آیا از CAD/CAM (کدکم) برای ساخت پروتز یا تاج یک دندان نیز می توان استفاده کرد؟
برای ساخت پروتز دندان تک و جایگزین کردن با دندانهای پوسیده و شکسته می توان از یک قالب اپتیکال که از دندان ساخته شده و دندان های اطراف آن استفاده کرد. این تصاویر سپس توسط نرم افزارهای خاصی به یک مدل دیجیتالی تبدیل می شوند و پروتز دندان تک به صورت مجازی ساخته می شود. سپس این نرم افزار داده ها را به ماشین نوردکاری که در آن پروتز نورد می شود؛ ارسال میکند. سپس رنگ و لعاب مورد نظر به سطوح تاج سرامیکی نورد شده اضافه می شوند تا ظاهر مونوکروماتیک پروتز دندان اصلاح شود. سپس پروتز دندانی ساخته شده به راحتی در دهان بیمار کاشته شده و روی اباتمنت یا دندان های پایه کناری سیمان می شود.
داده های اسکن اپتیکال یکپارچه با اشعه مخروطی ،(Cone Beam) دیتابیس های توموگرافی را در نرم افزار ایمپلنتولوژی محاسبه می کنند و تیم های جراحی را قادر می سازند کاشت ایمپلنت را به صورت دیجیتالی طراحی کرده و کاشت ایمپلنت را با راهنمای دیجیتالی به صورت کاملا دقیق و ظریف در استخوان فک بیمار انجام دهند. ترکیب نرم افزار CAD/CAM (کدکم) با تصاویر سه بعدی که از سیستم سه بعدی گرفته شده احتمال ایجاد هرگونه خطای عملیاتی را به صفر می رساند و دقیق بودن پروتز دندانی طراحی شده را تضمین می کند.
مزایای سیستم CAD/CAM (کدکم)
سیستم CAD/CAM (کدکم) کیفیت پروتز دندانی را بسیار بالا برده و به عنوان روشی ابداع شده که استانداردهای فرایند ساخت پروتز دندان را به طور قابل توجهی افزایش می دهد.
فرایند کدکم کارایی پروتز دندان را افزایش داده و به دندانپزشک امکان می‌دهد از مواد جدید با دقت بسیار بالا برای ساخت پروتز دندان استفاده کنند.
در این روش زمان طراحی و همچنین زمان انتظار بیمار بسیار کوتاه تر شده چون از سیستم های اسکن داخل دهان استفاده می شود که به دندانپزشک اجازه می دهد از قالب های الکترونیکی برای ساخت پروتزهای دندان مصنوعی از یک بلوک سرامیکی استفاده کند که نواقص بسیار کمتری خواهد داشت.
جنس برخی از پروتزهای دندانی طراحی شده توسط سیستم CAD/CAM (کدکم) مونوکروم می باشند؛ در برخی از تاج های دندانی و بریج هایی که به صورت دستی لایه گذاری می شوند پورسلین فلدسپاتیک به آلومینا یا زیرکونیا جوش میخورد که از لحاظ مقاومت و زیبایی بهبود پیدا کرده و عاری از فلز است. در پروتزهای دندانی سنتی پرسلین روی یک ماده فلزی لایه گذاری می شود و رنگ شفافی دارد و از اکسیدفلز به عنوان خط لثه استفاده می‌شود. چون این مواد فلزی سیاه خیلی با ظاهر طبیعی مشابهتی ندارند؛ پروتزهای دندانی که بدون استفاده از فلز ساخته می شوند؛ به دندانهای طبیعی شبیه ترند.
تاج ها و بریج های دندانی باید با دقت و ظرافت خاصی روی اباتمنت ایمپلنت و یا دندانهای مجاور که به عنوان پایه در نظر گرفته شده اند؛ سوار شوند. دقت در انطباق پروتز های دندان مصنوعی با اباتمنت با توجه به سیستم کدکم بکار رفته و دقت دندانپزشک متغیر است. برخی سیستم ها به گونه ای طراحی شده اند که استاندارد دقت آنها نسبت به دستگاه های دیگر بیشتر است. گاهی اوقات نیز دندانپزشک مهارت بیشتری دارد و در نتیجه پروتز دندانی با ظرافت خاصی نصب می شود. تخمین زده شده که ۲۰ سیستم جدید در ۵ سال آینده به منظور ساخت پروتز های دندانی ابداع شوند.
پروتزهای دندانی طراحی شده توسط کدکم با روش طراحی در دندانپزشکی سنتی متفاوتند. چون در روش CAD/CAM (کدکم) پروتز دندانی در همان روزی که طراحی و ساخته می شود به اباتمنت یا پایه متصل می گردد. در صورتیکه پروتزهای دندانی سنتی مانند تاج ها به طور موقتی با موارد دیگری جایگزین می شوند تا لابراتوار دندان بتواند پروتز دندان مصنوعی اصلی را بسازد سپس بیمار مجدداً به دندانپزشک مراجعه می کند تا پروتز موقتی را برداشته و پروتز اصلی را در جای خود به اباتمنت یا پایه سیمان کند. سیستم های CAD/CAM (کدکم) دندانپزشک را قادر می سازند تا بتوانند پروتز دندان های نهایی را در کمتر از یک ساعت برای فرد طراحی و نصب کنند.
طراحی پروتز دندانی CAD/CAM (کدکم) برای ایمپلنت دندان به منظور قرار گیری روی اباتمنت در روش هایی مانند All on 4 که تعداد پایه ها نسبت به پروتز دندان کامل در یک فک کمتر است می تواند به راحتی بیمار حین استفاده از پروتز دندان و افزایش دوام و طول عمر پروتز دندان کمک کند. همچنین طراحی یک روزه پروتز دندان با استفاده از تکنولوژی کدکم در زمان دندانپزشک صرفه جویی کرده و بیماران نیز رضایت بیشتری از انجام ایمپلنت خواهند داشت اما چون این تکنولوژی در ایمپلنت های دندانی تقریباً جدید است ممکن است هزینه های بیمار را کمی افزایش دهد.
مطالب مرتبط: ایمپلنت ارزان
معایب سیستم CAD/CAM (کدکم)
کدکم نیاز به سرمایه اولیه زیادی دارد چون خرید تجهیزات آن کمی گران است. همچنین جزئیات انطباق با دندانهای فک مقابل معمولاً خیلی جالب نیست و باید توسط اپراتور طراحی شود.
با وجود اینکه کدکم یک تکنولوژی بسیار پیشرفته است اما تکنیک دندانپزشک نیز برای درست کار کردن با روش کدکم و تکنولوژی نوردکاری بسیار مهم است. این تکنیک ها شامل آماده سازی صحیح دندان، مارجین آماده‌سازی پیوسته که توسط اسکنر قابل تشخیص باشد (مثلا به شکل شیاردار)، خودداری از استفاده از آماده سازی های بدون شانه و دیواره های موازی و استفاده از لبه های گرد برای دندان های پیش و دندانهای فک مقابل به منظور جلوگیری از تجمع فشار و تنش در پروتز طراحی شده می شود.
بسته به نوع ماده ای که انتخاب می شود ممکن است تکنولوژی کدکم از لحاظ زیبایی نیز معایبی داشته باشد. بسته به اینکه دندانپزشک یا تکنسین چه نظری داشته باشد می توان پروتزهای دندان مصنوعی کدکم را لایه گذاری کرد تا ظاهر آن به دندان طبیعی شباهت بیشتری پیدا کند. درست مانند پروتزهای دندانی قدیمی، پروتزهای دندانی کدکم نیز از لحاظ زیبایی متفاوتند.
البته تحقیقات گسترده و با کیفیت بالایی باید برای ارزیابی تکنولوژی کدکم در مقایسه با سیستم های اتصال دیگر مانند سیستم های تلسکوپی، مغناطیسی و توپی انجام گیرد تا نحوه اتصال اوردنچر روی پایه های ایمپلنت با دقت بیشتری انجام گیرد.
مطالب مرتبط: ایمپلنت فوری
