عاج بخش عمده و شکل کلی دندان را نشان می دهد. دندان های ما از چهار بافت دندانی تشکیل شده است که سه مورد از آنها بافت های سخت مینا، عاج و سمنتوم هستند. چهارمین بافت نیز پالپ یا مرکز دندان است که متشکل از اعصاب، رگ های خونی و بافت همبند می باشد. در این مقاله از کلینیک دندانپزشکی دکتر محمدی ما با یکی از بافت های سخت دندان یعنی عاج بیشتر آشنا خواهیم شد. اینکه در کجا واقع شده و عملکرد اصلی آن چیست.
عاج دندان
عاج دندان، لایه سخت و استخوانی زیر مینای دندان است که بخش عمده دندان را تشکیل می‌دهد. عاج از لوله‌های ریز و میکروسکوپی تشکیل شده که حاوی عصب و رگ‌های خونی هستند. این لوله‌ها، حساسیت دندان را به سرما و گرما و سایر محرک‌ها منتقل می‌کنند. عاج دندان به اندازه مینا سخت نیست، اما از نظر ساختاری بسیار قوی‌تر از مینای دندان است. وظیفه اصلی عاج، محافظت از قسمت داخلی دندان (پالپ) و همچنین اتصال دندان به ریشه است. در صورت آسیب دیدن مینای دندان، عاج حساس‌تر می‌شود و ممکن است فرد درد و ناراحتی را تجربه کند.
عاج دندان چیست؟
عاج دندان یک لایه سخت و به رنگ زرد روشن است که بافتی متخلخل دارد و مستقیما در زیر مینا و سمنتوم واقع شده است. عاج بزرگ ترین قیمت دندان را تشکیل داده و تقریبا حاوی 70 درصد مواد معدنی و 30 درصد مواد آلی و آب می باشد. مواد آلی آن یون های کلسیم و فسفات هستند که بلورهای هیدروکسی آپاتیت را مشابه مینا تشکیل می دهند اما کریستال ها در حدود 30 برابر کوچکتر هستند و عاج را تا حدی از مینا نرم تر می سازند.
یکی دیگر از تفاوت های عاج با مینای دندان در این است که آن یک بافت زنده با توانایی رشد و ترمیم مداوم می باشد. توبول های ریز عاجی که بین اتصال دهنده مینای تاج و سمان ریشه یا خط طوق دندان و لایه زیر آن قرار دارند نیز می توانند به این روند بازسازی کمک کنند. فرآیندهای سلولی در لایه پالپ به توبول ها رسیده و با ایجاد یک عاج جدید مواد معدنی را به آن می رسانند. اعصاب نیز از طریق این توبول های عاجی عبور کرده و برعکس مینای دندان باعث انتقال درد به عاج دندان می شوند.
مطالب مرتبط: ایمپلنت دندان
تشکیل عاج دندان
عاج دندان از ادنتوبلاست هایی (odontoblasts) تشکیل می شود که در خارجی ترین لایه پالپ دندان وجود دارند. ادنتوبلاست ها در ابتدا پردنتین (predentin) را تشکیل داده و سپس به عاج می رسند. همانطور که قبلا هم به آن اشاره نمودیم، برخلاف مینا عاج دندان بازسازی می شود و می تواند در صورت فرسودگی یا اختلالی در آن بازسازی شود.
انواع عاج دندان
انواع عاج دندان عبارتند از:
عاج ثانویه
پس از اینکه عاج اولیه تشکیل شد، نوعی عاج در اثر رسوب تشکیل می شود که به آن عاج ثانویه گویند. در واقع این نوع عاج، بدون تحریکات خارجی نیز به وجود می آید. تعداد توبول های عاج ثانویه نسبت به توبول های عاج اولیه کمتر است. اما هر چند عاج ثانویه اطراف پالپ را فرا می گیرد اما در دندان های چند ریشه ای در سقف و کف قسمت تاجی اتاقک پالپ ضخیم تر است.
عاج ترمیمی یا tertiary dentin
عاج ترمیمی در اثر جایگزینی ادنتوبلاست ها و در واکنش به یک تحریک متوسط مثل پوسیدگی نه چندان زیاد یا برخی از درمان های دندانپزشکی تشکیل می شود. در واقع محل تشکیل آن در دیواره اتاق پالپ و نزدیک به محل آسیب دیده است. عاج ترمیمی را می توان به صورت میکروسکوپی و یک ماه پس از آسیب وارد شده مشاهده نمود. ساختار و خصوصیات شیمیایی آن نیز با عاج اولیه و ثانویه متفاوت است. علاوه بر این توبول های عاجی آن کمتر بوده و در برابر اکثر تحریکات نفوذ پذیر می باشد.
علائم حساسیت عاج دندان
علائم شایع در حساسیت های عاج دندان عبارتند از:
- حساسیت پس از برخورد هوای سرد با دندان ها
- تغییرات دمایی ناشی از غذاهای سرد و گرم
- وجود درد پس از مسواک زدن
- احساس درد پس از کشیدن ناخن روی دندان
- تحریک شیمیایی ناشی از ترکیبات شیرین و ترش
مطالب مرتبط: قیمت ایمپلنت دندان
درمان حساسیت عاج دندان
برای درمان دردهای دندانی ناشی از حساسیت عاج باید در ابتدا عاملی را که سبب این ناراحتی می شود شناسایی نمود. دندانپزشک در ابتدا تاریخچه بیمار را برای تشخیص مشکل بررسی می نماید. پس از شناسایی مشکل، دندانپزشک می تواند بهترین راه حل را برای رفع آن ارائه دهد و حساسیت عاج دندان را از بین ببرد یا به حداقل برساند. یکی از موارد شایع در حساسیت عاج دندان، بد مسواک زدن است. یا استفاده از مسواک های زبر و سخت می توانند این حساسیت را سبب شوند. دندانپزشک باید در این خصوص، مسواک زدن صحیح را به بیمار آموزش دهد تا او فشار زیادی به دندان ها وارد نکند.
جمع بندی درباره عاج دندان
همه ما با جمله "پیشگیری بهتر از درمان است" آشنایی داریم. این موضوع در مورد عارضه های وارد شده به عاج دندان نیز کاربرد دارد. انجام اقداماتی که باعث حفاظت از ساختارهای مختلف دندان ها از جمله عاج دندان می شود قطعا کمک می کند که دندان های شما سالم تر بمانند و شما متحمل هزینه های بالای مربوط به درمان نشوید. از این رو، شما باید به طور منظم مسواک زده و نخ دندان بکشید. همچنین رژیم غذایی سالمی داشته و مصرف خوراکی های مضر را کاهش دهید. در نهایت برای کنترل دندان های خود به طور منظم به یک دندانپزشک با تجربه مراجعه کنید. امیدواریم از این مطلب سایت دکتر محمدی به بهترین شکل استفاده کرده باشید.
